Health literature, stories and issues

Posts

सबैका प्रिय डाक्टर ।

- May 30, 2024

शीर्षक : सबैका प्रिय डाक्टर । डा शम्भु खनाल फिजिसियन कथा आजभन्दा दश वर्ष पुरानो हो । तर यो कथा अझैपनि बेलाबखत देख्न पाइन्छ । भोग्न पाइन्छ । त्यो बेलाको सलामी पानीको कथा आज Whole body check up को आग्रहमा मा देख्न पाइन्छ हरेक दिन । दश वर्ष अगाडिको म : मनको अशान्ति अनुहारका कुनाकाप्चामा देखिने गरी मलिनता छाएको छ । बेखुसी ब्याप्त देखिन्छ । हिडाइमा सुस्तपन छ । अनुहार मात्रै देखाउन हो कि भन्ने गरी टाउको र दुबै कुमलाई पछ्याउराले सजाएर कुर्सिमा बस्छिन् एक अन्दाजी ३० बर्षिय महिला । पटुकाले पूरै पेट बेरेको छ । श्वास नै फेर्न गार्हो भए जस्तो गरी लामो सुस्केरा पनि सुनिन्छ । त्यही सुस्केरामा उनको सलामी पानीको (सलाइन ) आशा लुकेको छ । " डाक्टर बाबु । हाड्ज्वरो आम्च । गरम हुन्छ । केही गरी सितल गर्नुपर्‍यो " उनी आफ्नो ब्यथा पोख्छिन् । " पोहोर साल यहि बेला सलामी चडाएर सितल भाको । शरीरबाट पानी सकिएछ । सलामी चडाउनुपर्छ भन्थे डाक्टरले । " यस्तो कथा सुन्ने बानी परेको त पत्तै भएनछ मलाई । पहिले जस्तो प्रतिक्रिया नै आउन छाडिसकेछ । फेरी अर्को सलामिको गहिरो जरो

बाटो बिराएका रोगहरु ।

- May 19, 2024

बाटो बिराएका रोग र ल्याब टेस्टहरु । पृष्ठभूमि : चिकित्सा पेशामा नजिकबाट अनुभव सङाल्न लागेको धेरै वर्ष बितिसक्यो । स्वास्थ्य सम्बन्धी जानकारीमा पनि धेरै परिवर्तन भएको छ । एउटा जमाना रेडियोको थियो । जसमा बि बि सि समाचार सुन्न राती पौने ९ बजे कुर्न पर्थ्यो । त्यो धुन सुन्न निकै मन पर्थ्यो । अचेल हात हातमा मोबाइल छन् । कुनै पनि समयमा मन लागेको समाग्री सुन्न र हेर्न पाइन्छ । सायद सजिलै प्राप्त हुने ज्ञान खँदिलो हुन्न रहेछ कि । सूचना सम्प्रेषण द्रुत गतिमा हुनु आफैमा एउटा विकासको खुड्किलो मान्न सकिन्छ । हरेक विकाससँग केही विकार पनि साथमा हुनु स्वभाविक हुन्छ। सुचना सामाग्री कतिपय प्रचार प्रसारका लागि हुन्छन् , कति केवल भियुज बढाउनको लागि हुन्छन् । थोरैमात्र ज्ञान सम्प्रेषणका उद्देश्यले हुने गर्दछन्। अचेल स्वास्थ्य सम्बन्धी सामाग्री सामाजिक संजालमा मनग्गै भेटिने गर्छ । स्वास्थ्य सम्बन्धी सामान्य जानकारी निकै नै सरल भाषामा सूचना प्रवाह गर्नु उचित हुन्छ । उदाहरणका लागि खुट्टा सुन्निने, बिहान उठ्दा आँखा वरपर सुन्निने भएमा किड्नीको समस्या हुन सक्छ भनेको सुनेर चेकजाँच गर्न अस्पताल जानु मुनासिव

चेतनाको बहिर्गमन , गणतन्त्रको बहिर्गमन ।

- May 03, 2024

चेतनाको बहिर्गमन, सधैंको द्रष्टा म । समाज सुसंस्कृत र विकृत दुवै शिक्षा र चेतनाले हुने गर्दछ । संविधान उत्कृष्ट हुँदैमा भुइँ राम्रो हुन्छ भन्ने हुँदैन । जति व्यवस्था , संविधान फेरिएपनि भुइँमान्छेको भुइँ सधै उस्तै रहन सक्छ । आर्थिक, सामाजिक र शैक्षिक छलाङ मार्न भुइँ छोड्नुपर्छ । जसले सबै छलाङ मारेर पनि भुइँ बिर्सिन्न , त्यो व्यक्ति वास्तविक नेताको पात्र हुन्छ । भुइँ बिर्सने व्यक्ति आफैंमा मस्तमगन हुन्छ । जीवनको मूल्य पनि चेतनाले निर्धारण गर्दछ । चेतनास्तर उच्च भएको स्थानमा उपचार खोज्ने कार्य छिटो हुन्छ । आकस्मिक कक्षको बाटो हुँदै ओ पि डि फर्किँदै थिए । मेरा दृष्टि अडिन्छन् एउटा बेडमा उपचार कुरिरहेका आमा छोरीमा । एउटा कलिलो शरीर छटपटाइरहेको देख्छु । १५ वर्षीय किशोरी पेट दुखेर छटपटाइरहँदा उनकी आमाले काखमा लिएर बसेकी छन्। नाकमा बुलाकी , पुरानो जब्बर सारी , कम्मरमा पटुका , गोरो चेहरा , रैथाने भाषा , खस्रो हत्केला, हेर्दा बलिस्ठ ज्यान आदि सबै ती आमाका व्याख्या वृतान्त हुन् । त्यो ज्यान परिश्रमले जति मजबुत देखिन्छ, त्यो भन्दा बढी अज्ञानताको चिसो रापमा थिलथिलिएको महसुस हुन्छ । ती किशोर

चिकित्सा पेशामा किन कम हुनुपर्ने आकर्षण ?

- January 07, 2024

चिकित्सक हुनभन्दा पहिले सो चिकित्सक एउटा व्यक्ती हो । साधारण मानव हो । जसका आफ्ना इच्छा र आकान्क्षा हुन्छन् । मन पनि हुन्छ । सोचाइ विचार सबै हुन्छ । चिकित्सकीय पेशालाई स्कुलमा निकै उच्च मुल्यांकनका साथ पढाइने गरिन्छ । ठूलो बनेपछि डाक्टर इन्जिनियर बन्नुपर्छ भन्दै रटाइन्छ । जसको निरन्तरता कलेज पढ्ने समयमा पनि गरिन्छ । जुन कुराको दृश्य पुतलीसडकमा देख्न सकिन्छ । पढाइमा अब्बल मानिने सबै विद्यार्थीको ध्यान केवल मेडिकल शिक्षा प्रवेश गर्नेमा रहन्छ । जुन मेरो पनि थियो । त्यो समयमा केवल पढाइमा मात्रै ध्यान केन्द्रित हुन्छ । विस्व जगतमा उठ्ने चिकित्सकिय पेशाका तमाम प्रश्नहरु फगत आलोचना र नकारात्मक चिन्तनबाट उब्जिएका विषयवस्तु हुन् जस्तो लाग्छ । आफ्नो दैनिकीलाई प्रत्यक्ष प्रभावित नपार्ने घटनाहरुलाई चासो दिने गरिन्न । जस्तै कतै पुल भत्कियो भन्ने समाचारलाई कति महत्वका साथ लिने गरिन्छ भन्ने कुराले आफुलाई प्रत्यक्ष असर पर्नुपर्यो वा साँच्चै चिन्तित स्वभावको व्यक्ति हुन पर्छ । त्यस्तै चिकित्सकिय विषय पढ्ने ध्याउन्न भएको ठिटा ठिटिले चिकित्सकमाथी हुने दुर्वव्यवहार , न्यून पारिश्रमिक आदि कुरा फगत झु

मृगौला रोगको एउटा गोठालो यात्रा

- December 27, 2023

मृगौला रोगको एउटा गोठालो यात्रा । मनुष्य जीवनको सार उद्देस्य बाँच्नु मात्रै हो वा कर्तव्य निर्वाह गर्नु हो ? सन्तुष्टिको मुल स्रोत कहाँ हुन्छ ? व्यक्तिको कुन अहम् पूरा भएपस्चात भागिरहने मन चङ्गा हुने हो ? त्यसैले त भनिन्छ, सन्तुष्टिको सिमा रेखा हुँदैन। त्यो रेखा मनले कोर्ने रेखा हो । लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालको गेटमा एक जना अधबैंसे महिला थिलथिलिएको व्हिल चियरमा बसेका आफ्ना थलिएका श्रीमानलाई हतारहतार गर्दै भित्र प्रवेश गर्दै छिन् । त्यो दृश्यमा मेरा आँखा उनको च्यातिन लागेको चप्पल , रौनक हराएको चेहरा र उमेर नहुँदै जीर्ण भएका श्रीमानमा पर्छ । उनको शरीर भर्खरै अगेनाको खारानीले धोइसिएको जस्तो देखिन्छ । ती दम्पतीको यात्रा डायलाइसिस भवनतिर हुनपर्छ भनेर अनुमान लगाउन सकिन्छ । स्पष्ट हुनका लागि मैले सोध्छु , " आमा ,कता जान लाग्नुभएको ? " उनले भन्छिन् , " डैलाइसिस गर्ने पालो हो। समय कटेपछी पाइन्न । अबेर भयो। " उनको पछि पछि हिँड्दै गर्दा मान्छेको बाँच्ने इच्छा र सम्भावित मृत्युुमा हुने सङ्घर्ष पनि साथमा हिँडेको आभास हुन्छ । मैले सोध्छु ," कहिलेबाट हो ? "

भारत यात्राको एक झल्को , सिक्नु छ धेरै ।।

- October 23, 2023

भारत यात्राको एक झल्को मात्रै , सिक्नु छ धेरै ।। सधैं चिकित्सकमात्रै भएर कति बस्नु भनेर एकाएक घुम्ने योजनामा सामेल हुन पुग्छौं हामी । केही समय बिरामी भन्दा पर, अस्पताल भन्दा पर , आफ्नो वासस्थानभन्दा कतै पर । कसैले आफुलाई नचिन्ने स्थानमा भ्रमण गर्नु आफ्नो मनको नजिक हुनु हो । सबैबाट पर तर आफैं भित्र नजिक । यो नितान्त एउटा यात्राको वर्णन हो सम्झनाको लागि । धैर्यता र समयको अभावमा यस कथामा प्रवेश नगर्नुहोला । Bored भएमा कुनै क्षतिपूर्तिको व्यवस्था भने छैन । घुम्ने ठाउँको एकीन नहुनाले राम्रोसँग तयारी गर्ने कुरा पनि भएन । विदा पनि मिलाउन पर्यो । कता जाने भन्दाभन्दै भारतको जयपुर , दिल्ली र आग्रा जाने कुरामा निचोड बन्यो । विदेशको नामामा भारतको सुनौलीमात्रै पुगेको मलाई त उत्साह हुने नै भयो । हाम्रो टिममा सबैलाई यी स्थानहरु नयाँ नै हुनाले घुम्न जान सजिलो भयो । तीन जोडी गरेर हामी ६ जना जाने पक्का नै भयो । त्यसमा हिरामणीलाई जाने इच्छा हुँदाहुँदै पनि अझै विवाहित बन्धनमा नबाधिसकेकोले एक्लो हुने हो कि भनेर दुबिधामा थिए । तर अघिल्लो दिन नै निर्णय गरेर हामीसँग जाने कुरामा मन फिरेछ । त्यही सुखद सम

पहुँच के हो - दुरी वा चेतना ?

- July 01, 2023

पहुँच के हो - दुरी वा चेतना ? के दुरी नै हो त पहुँच नहुनुको समस्या ? एउटै घरभित्र बस्ने व्यक्तिहरुमा दुरी कम त हुन्छ , तर आत्मीयताले कोशौँ टाढा हुन सक्छ । व्यक्तिको घर दैलो आँगनमा स्वास्थ्य संस्था हुन त सक्छ तर उसैलाई ठूलो समस्याग्रस्त रोग लाग्न सक्छ । दुर्गमता भौगोलिक मात्रै हुँदैन । व्यक्तिको चेतनाले पनि सेवालाई दुर्गम बनाउने गर्छ । जहाँ चेतनाको कमी हुन्छ त्यहाँ सेवाप्रवाहले मात्रै कार्य पुर्ण हुँदैन । सेवा लिन पनि चेतनाको आवस्यकता हुन्छ । झट्ट हेर्दा १०-१२ वर्षकी , ज्यान मोटाएको , गोलो अनुहार, फुक्क फुलेको पेट भएकी छोरीलाई उसकी आमाले पिठ्युँमा बोकेर ओ पि डि प्रवेश गर्छिन् । टुलमा राख्छिन् । बच्चाको ओ पि डि मा जानुपर्नेलाई झुक्केर फेरि यता ल्याएछन् भनेर टिकेटमा नाम र उमेर हेर्छु । तीन पटक त्यो नानीलाई र कार्डमा लेखेको विवरण तुलना गर्न खोज्छु । पत्याउन गार्हो हुन्छ । किन्चित पत्यार नै लाग्दैन , ती आमाले आफ्नी २४ वर्षकी छोरीलाई अस्पताल ल्याएकी हुन् भनेर । उनको बालपन कहिले आयो र कहिले सकियो !! उनको किशोरावस्था कहिले फक्रियो र कहिले जवान भइन् !! उनका साथीहरु वयस्क छन् कि बालक छन्

Search This Blog