के डाक्टर पढ्न मरिहत्ते नै गर्ने हो त ?

के डाक्टर पढ्न मरिहत्ते नै गर्ने हो त ?  

धेरै बर्ष पहिले एउटा दुब्लो ज्यानको हल्का जुङाका रेखी देखिँदै गरेको ब्यक्ति साधारण पहिरनमा ब्याग भिरेर बिहानै काठमाण्डौको पुतलिसडकमा लम्किँदै थियो ।  कतै पुग्ने हतार थियो उसलाई ।  त्यसो नहुदो त बाटोमा हस्याङ्फस्याङ  हुनुभन्दा सिरकमुनी मस्त सपना देखिरहेको हुन्थ्यो होला ।  हेर्दा सजिलै अनुमान लगाउन सकिन्थ्यो, कुनै कलेजतिरको गन्तब्य हुनुपर्छ । शायद ति पाइलाहरुमा  भबिष्यमा  सपना पूरा गर्ने उधारो आशा हुनुपर्छ । र त्यो हिँडाइ सानैदेखि अबचेतन मस्तिष्कलाई पोशन गरिएको अब्बल हुने चेतनाको परिणाम् हुनुपर्छ ।  उत्कृष्ट हुने इच्छाले डोर्याएको हुनुपर्छ त्यो आत्मा ।  तपाईंको अनुमान के होला ? 

किटान गरेर अनुमान लगाउनुपर्दा डाक्टर पढ्ने तयारी गरिरहेको हुनुपर्छ ।  ब्यक्ती ,परिवार र समाजको हरियो चस्माले देखेको सम्पन्नताले प्रचुर भबिष्य जो  छ डाक्टरी पेशामा ।  प्रबेश नगर्दा सम्म सधैं हरियो देखिन्छ ।  कसैले उजाड छ भन्दैमा पत्याउँदैन त्यो मन ।  त्यहि हजारौँ मनहरु आजपनि लम्किँदै छन्  काठमाडौ पुतलिसडक वरिपरि ।  उत्कट इच्छा र कर्मठ व्यबहारका साथमा । एक प्रकारको  बाध्यता पनि लुकेको हुनुपर्छ ।  पैसा र इज्जतको ललिपपले घर समाजले देखाएको मार्ग न हो त्यो । 

समयको परिवर्तन होला ।  त्यो जुङाको रेखी पलाउँदै   गरेको दुब्लो ज्यान आज अलिकत मोटाएको हो कि जस्तो देखिन्छ ।  दार्ही बढेको छ ।  जुङा  पलाएछ । यतिका बर्षमा आज डाक्टर बनेको छ ।  उमेर मिलाएर घटाउन सकेजति  भन्नुपर्दा  २८ बर्षमा चलिरहेको होला ।  तर पढाई अझै निरन्तर छ ।  अहिलेका सरकारी नियम र बन्धनले लगभग १२  बर्षमा औपचारिक पढाई सकिन्छ ।  ३ बर्षको  पि जि  अर्थात्  यम् डि  ,५ बर्षको  बन्धन सेवा  र फेरी ३ बर्षको  डि यम्  ।  ४० बर्षको  उमेरमा यो डाक्टर पक्का  डाक्टर भन्ने हुने देखिन्छ ।  बिभिन्न नियमले बाध्न र कस्न मात्र खोज्दै छ नेपाल सरकार ।  पहिले डाक्टरी पढाइ  प्रबेश गर्दा त्यस्ता कस्ने र  बाँध्ने नियम थिएनन्  ।  तर अहिले निशुल्कमा पि. जि. पढाउने र त्यस बापत ५ बर्ष सरकारले   खटाएको ठाउँमा जानुपर्ने सर्तमा कबुलियतनामा पेलेर गराएको छ ।  जुन कुरा समय सान्दर्भिक पनि देखिन्न ।  र न्यायोचित पनि देखिन्न । त्यसैले त असन्तुस्ट  स्वर नारासहित उत्रिन्छ स्वास्थ्य मन्त्रालय अगाडि ।  “ सेवा गर्न चाहन्छौँ ।  कमारो बन्न चाहन्नौँ ।  “ आदी नाराले तताइरहेको हुन्छ मन्त्रालय परिसर  बेलाबेलामा । 

पढ्ने बेला  ठेलीका ठेली किताब,  लामो परिक्षा ।  काम गर्दा न रात न दिन, न दसैं न तिहार । न शनिबार भनेर आराम छ । यो सबै डाक्टरको पेशासंगै आउने कुरा हुन् ।  कोही न कोही आफ्नो निद्राबाट  उठेको छ  ।  त्यसैले स्वास्थ्यसेवा टिकेको छ ।  तर यो कुनै कुरा बाहिर बस्नेले देख्दैन ।  केबल सेतो कोट र चिटिक्क परेको पोशाक मात्र देख्छ ।  र स्वर्णिम सकल जिवनचर्याको  अनुमान लगाउँछ ।  

नियम बनाउने ब्यक्तिले आफुलाई अरुको स्थानमा  उभिएर हेर्न नसकेको  र बिना अध्ययन पेल्न खोजेर नियम बनाउन खोजेको देखिन्छ ।  नेपालमा डाक्टर मात्रै छत्रब्रित्तिमा पढेको जस्तो व्यबहार देखिन्छ ।  छत्रब्रित्तिको मतलब ब्यक्तिले मिहिनेत गरेर अग्रस्थानमा नाम निकाले  बापत पढ्न पाउने अधिकार हो। भने देशको स्वास्थ्य सेवा सुद्रिढ गर्नु राष्ट्रको  दायित्व हो ।  तर कसैलाई दाम्लोमा बाँधेर मात्र त्यसको सुनिस्चितता गर्न सकिन्छ भन्नु नै भ्रम हो ।  यम्  बि बि यस् पछि २ बर्ष दुर्गम र सुगममा करार सेवामा जानुपर्ने बाध्यता छ ।  त्यही दुई बर्षमा बिभिन्न परिस्थिती र स्थिती भोगेर र खुरापात देखेर  नै बिरक्त हुन्छन्  धेरै जना । मन कुन्ठित हुन्छ । बाध्यात्मक पलायनबाद सुरु हुन्छ । त्यसैले रहर भन्दा बाध्यता नै भन्नुपर्छ ।  त्यही कुरा पुन : यम डि पस्चात्  ५ बर्षको बन्धनको सेवामा दोहोरिने सम्भावना   छ ।  त्यो पूरा  गर्दागर्दै कपाल फुलिसक्छ ।  तर पनि पढाइ सकिँदैन  । पढाइ  नसकिनु पीडा  हैन ।  त्यसको मर्म कसैले नबुझ्नु पीडा हो ।  

सबैको लागि समुन्नत र इज्जतको पेशा  डाक्टर ।  आर्थिक सुरक्षाको मोहले डाक्टर पढ्नु भ्रम हो । लगानी गर्दा लाखौंमा र सेवा गर्दा हजारमा गर्नुपर्छ । ब्यक्तिको आशा अनुरुप पटक्कै मिल्दैन ।  इज्जतको पेशा भन्ने हो भने लापार्बाहीको सस्तो न्वारन ब्याप्त छ ।  भौतिक  र आर्थिक दुबै क्षति हुने ।  यस्तो हुनुमा जनमानसको बढ्दो आशा र अल्पज्ञान तथा स्वास्थ्य क्षत्रको ब्यापरीकरण  कारक तत्व छन्  ।  जे भएपनी यो पेशा असुरक्षित हुँदै छ ।  दुबै आर्थिक र भौतिक रुपले असुरक्षा । सम्मानित भएर पैसा कमाउने सोचले यो क्षत्र प्रबेश गर्नु नै गलत हुन्छ ।  न सरकारले सम्बोधन गर्छ ।  न आफ्नो पढाइ समयमा सकिएर कमाउन सकिन्छ  ।  उमेरको दुई तिहाइ नै विद्यार्थी जीवन ।   ।  यो  त बिसुद्ध  सेवाको पेशा हो ! निस्वार्थ सेवा ।  चालिस कटेसी रमाउने भए सोच्न राम्रै हुन्छ ! सरकारको आदर्शबादी  सोच मनन गर्ने हो भने त उमेर ५० पुग्छ होला ।  के गर्नु ! डाक्टर मात्रै आदर्शबादी हुनुपर्छ यो देशमा ! 

त्यो दुब्लो ज्यानको प्रगती र हाम्रो देशको प्रगती उस्तै हो ।  दुबै मन्दगति । काँचुली नै फेर्ला भन्ने आश छैन।  । अरु कुनै बिषयमा नलाग्ने बन्धन हाम्रै बिषयमा छ ।  यता त्यही बन्धन एक किसिमले ब्यक्तिगत प्रगतिको  ब्रेक हो ।  उता ओहदावालाको खराब नियतले देशको प्रगतिमा ब्रेक सादाबाहर छ  ।  देशको प्रगतिमा टेवा पुग्ने भए त हाम्रो दुई बर्ष समर्पण् गर्न  हुन्थ्यो । यहाँ त ५ बर्षको  बन्धन थोपर्न खोज्दै छ नेपाल सरकार ।  अझै मन्दगति  हुने भयो ब्यक्तिगत  बिकास ।  देशले उन्नती गरे आफ्नो पनि उन्नती होला ।  आफुले उन्नती गरे देशले उन्नती गर्ला ।  त्यसरी बाँध्नै पर्छ र ? नेपालमा जन्मिएर सुबिधा अमेरिकाको जस्तो खोज्नु मुनासिव त नहोला ।  तर चिकित्सा पेशालाई यथोचित सम्मान दिन नसक्नु राष्ट्रको कमजोरी नै हो ।पहुँचवालाको अड्डामा सुबिधा मस्त खन्याउने  ।  तर काम भने अस्पातलमा मात्र चुस्त खोज्ने प्रब्रित्ती ।  “ तिमीहरु त चौबिसै घण्टा सजग हुनुपर्छ । नाइनास्ती  हुँदैन। “  भन्दै घुर्की देखाउने बेलाबेलामा  ।  “ श्रमको मूल्य उचित भएन ।  हजुर ।  “ भन्दा कानमा तेल हालेर बस्ने ।  अर्थ मन्त्रालय  ,अख्तियार ,महालेखा, भन्सार ,अदालतमा भने कानेगुजी पनि सफा गरी सुन्ने हाम्रो सरकार ।  यो पीडाबोध कसैले बुझ्न् सक्दैनन् ।  डाक्टरलाई बाँधेर  तह लगाउन खोज्नु, तर सम्पूर्ण राष्ट्रको स्वास्थ्य हेर्ने चिकित्सा क्षत्रको सुबिधामा कन्जुसी गर्नु  कहाँ सम्म न्यायोचित होला ?  स्वास्थ्य क्षत्रको  बिक्रिती बढार्न र गुणस्तर बढाउन सारा नेपालीका  निम्ती अनसन बसेर लड्ने श्रद्धेय डा के सि को माग त पूरा गर्न आनाकानी गरिने हाम्रो देशमा अरु केही सकारात्मक प्रगती होला भन्ने कुरामा दुबिधा छ ।  

सन्तुष्टि र सुखलाई  जिवनको  गन्तब्य मान्नुहुँदैन । त्यो गन्तब्य त कहिल्यै  पूरा  हुन सक्दैन ।  किनभने ब्यक्तिसँग  मानौँ ९९ प्रतिशत इच्छा  पूरा   भएको छ भने पनि उसले त्यसलाई १०० बनाउन खोज्छ ।  बिडम्बनाको कुरा हो ।  त्यो सधैं ९९ नै रहन्छ ।  आफ्नो बाली भन्दा अरुको बारीको बाली राम्रो देखिन्छ ।  शायद मानबिय प्रब्रित्ती नै होला ।  त्यसैले डाक्टरी पेसालाई समय अनुरुप केलाउँदा धेरैले सन्तोषजनक नदेखेको ।  संघर्ष सबै बिधामा हुन्छन् । चिकित्सा बिधामा मात्र संघर्ष  र दिक्दारी बढ्दो छ भनेर भन्दिन ।  तर यो बिधामा होम्मिन लालायित ति हजारौँ मनहरु एक पटक सोचेर मात्र मरिहत्ते गर्नु उत्तम होला भन्ने मेरो निचोड  छ ।  सुख र सन्तुष्टी त एउटा यात्रा हो ।  त्यसलाई गन्तब्य बनाएर यो पेशामा  प्रबेश गर्नु भबिष्यमा  दिक्दार हुनु हो ।  तर सुख र खुशीलाई यात्राको  साथी बनाएर अगाडि बढ्न सक्ने मन छ भने यसका रङिन आयामहरु रहरलाग्दा छन्  ।  त्यसको चर्चा कुनै दिन गरौँला  ।  अब निर्णय  गर्ने जिम्मा तिनै पुतलिसडकतिर केन्द्रित मनहरुलाई । जो अहिले दिग्भ्रमित छन्   ।  अघिल्लो बिश्वकपमा अर्जेन्टिनाबाट विश्वकप खेलेको मेस्सी र नेपालका  डाक्टर एउटै हुन् ।  गोल खाने र बस्ने ।  एक्लो ब्रिहस्पती  जहाँको त्यँही ।  

डाक्टर पढ्न मरिहत्ते नगर्ने हो भने शायद कोचिङ सेन्टर  आदिलाई  घाटा होला ।  त्यसैले कोचिङ सेन्टर जाने हो भने डक्तर भन्दा अरु कुनै बिषय नै छैन जस्तो गरी ” ब्रेन वास ” गर्छन् ।  तर त्यो भ्रममा पर्नु मुर्खता हो भने त्यो भ्रम भएका ठाउँमा पढ्न जानु महामूर्खता भन्दा केही हैन ।  त्यसैले यदि  भर्खर दिएका प्रबेश परिक्षामा नाम ननिस्किएको हो भने धेरै चिन्ता मान्नुपर्दैन ।  भाग्यउदय भएको भनी खुशी हुनु।  यो दसैंको सबैभन्दा ठुलो दक्षिणा त्यही हो भनी मान्नु मुनाशिव हुनेछ । बाँकी सबै भाइबहिनिहरुको इच्छा  ।  पछि दाइले सजग गराएन भनी नभन्नु ।  

“आफूमात्र डाक्टर हुने ।  अरुलाई हुन नदिने “।  भनेर मलाई खुरापाती भन्लान् ।  त्यो बर्गलाई म सम्झाउन सक्दिन ।  पूर्णरुपले ” ब्रेन वाश”  भएको मस्तिष्कले आँफै भोग्न पर्छ ।  तर सत्य सत्य नै रहन्छ ।  आँफै भोगेर बिचार  गर्छु भन्ने हो भने केही छैन ।  फर्किने बाटो छैन ।  पहिले नै सजग हुनु ।  जीवनको उर्बर उमेर खेर फाल्छु नै भनेर हाम फाल्ने हो भने कुनै आपत्ति छैन । 

त्यही धेरै बर्ष पहिलेको दुब्लो ज्यानको मनोभाब  आज शब्दहरुमा उत्रिने प्रयास गरेको छ ।  त्यो अझै पनि दुब्लो नै छ ।  कुनै दिन सात्विक तरिकाले सुहाउँदो मोटाएछ भने पुन: शब्दबाट  भेटौँला ।  धन्यवाद ।  ।  

उही 

समयको दर्शक